ပထမ ျမန္မာပါရဂူတဦး

ပါေမာကၡ မဟာသေရစည္သူ ေဒါက္တာ ဘဟန္ (၁၈၉၀-၁၉၆၉)
(၁)ျမန္မာ့ေရးရာကြ်မ္းက်င္သူဆုိေသာ ပုဂၢိဳလ္မ်ိဳးစုံ၏ အသံစုံ အႀကံကုန္ကုိ ဟုတ္ေသာ္ရွိ မဟုတ္ေသာ္ရွိ လႈိင္းတုိေရဒီယုိမ်ားႏွင့္ အင္တာနက္စာမ်က္ႏွာမ်ားတြင္ ဟုန္ေနေအာင္ ႀကံဳဖူးေနက် ျဖစ္ပါလိမ့္မည္။
ထုိအထဲ ႏုိင္ငံစုံက ဘြဲ႔ေပါင္းစုံရထားသည့္ ပါရဂူေဒါက္တာ ဘယ္သူဘယ္ဝါ ဆုိသည္ကုိ ၾကားတုိင္း ျမန္မာထဲက အေစာဆုံးပါရဂူဘြဲ႔ရ ေဒါက္တာႀကီးတေယာက္၊ ျမန္မာျပည္က အဂၤလိပ္စာလုိက္စားသူတုိင္းလုိလုိ သိၾကသည့္ ေက်းဇူးရွင္ေဒါက္တာတေယာက္ကုိ သတိရမိပါသည္။
ကာလေပၚ ေဒါက္တာမ်ားက ျမန္မာျပည္သူေတြကုိ ဘယ္လုိပညာေတြျဖန္႔ေဝေပးမည္မသိေသာ္လည္း ထုိေဒါက္တာႀကီး၏ ေက်းဇူးကေတာ့ ယခုထိ ထင္သာျမင္သာရွိလွသည္။ သူႏွင့္ တၿပိဳင္တည္းလုိလုိ ပါရဂူဘြဲ႔ရၿပီး ဟုိလြန္ေလၿပီးေသာ ၆၅ ႏွစ္က ျမန္မာျပည္တြင္ အာဏာရွင္အဓိပတိမင္းႀကီးအျဖစ္ ဘုန္းေတာ္ႀကီးခဲ့သည့္ သူ႔ညီ ေဒါက္တာဘေမာ္ကုိ ခုေခတ္လူေတြေမ့ၾက ေသာ္လည္း အႏွစ္ ၄၀-၅၀ က သူျပဳစုခဲ့ေသာ တကၠသုိလ္ အဂၤလိပ္-ျမန္မာအဘိဓာန္မွာ ယခုထိ ျမန္မာျပည္တြင္ အသုံးက်ဆဲ ထြက္သမွ် ေရာင္းမေလာက္ဆဲ ျဖစ္ပါ၏။
သူႏွင့္ တႏွစ္တည္း ဘီေအေအာင္ေသာ ပါေမာကၡ ေဖေမာင္တင္မွတ္ခ်က္အရ“ဤအဘိဓာန္ကုိ ေလ့လာျခင္းျဖင့္ ျမန္မာ စာသင္ သားတုိ႔အား အဂၤလိပ္ဘာသာစကား ကြ်မ္းက်င္မႈေပးႏုိင္သကဲ့သုိ႔ ႏုိင္ငံျခားသားမ်ားအတြက္လဲ ျမန္မာဘာသာစကား ကြ်မ္းက်င္မႈ တြင္ အကူအညီ ေပးႏုိင္ပါလိမ့္မည္”ဟူသတည္း။ အဂၤလိပ္ဆုိရုိးစကားမ်ားကုိ ျမန္မာျပန္ဆုိရာတြင္ ျမန္မာပီပီသသ ထိမိလွပစြာ ျပန္ဆုိသည္ဟူ၍လဲ မွတ္ခ်က္ခ်ထားသည္။
ထူးသည္က ထုိသုိ႔ ျမန္မာဘာသာပုိင္ႏုိင္သည္ဟု မွတ္ခ်က္ျပဳခံရေသာ ပါရဂူႀကီးမွာ ျမန္မာဗုဒၶဘာသာမဟုတ္ပါ။ အာေမနီယန္ စပ္ သည့္ ျမန္မာခရစ္ယာန္ျဖစ္ပါသည္။ ထုိ႔အျပင္ ျမန္မာစာေပႏွင့္ စကား လူရာမဝင္ဆုံးေခတ္၂၀ ရာစုဦး ဝံသာႏုမေပၚမီေခတ္တြင္ လူျဖစ္ေသာ မ်ိဳးဆက္လည္း ျဖစ္ရုံမက စိန္ေပါလ္ေက်ာင္း၊ ရန္ကုန္ေကာလိပ္၊ ကာလကတၱားႏွင့္ ကိန္းဘရစ္ခ်္၊ ေဘာ္ဒုိး၊ ဖရုိင္းဘတ္ စသည့္ ဥေရာပ တကၠသုိလ္ႀကီးမ်ားတြင္ ပညာရွာခဲ့သူလည္း ျဖစ္ပါသည္။ ဘြဲ႔ရခါစကလည္း အစုိးရစာေတာ္ျပန္ဌာန ေခၚေသာ ကုိလုိနီအစုိးရမင္းတုိ႔၏ လက္သပ္ေမြးဌာနတြင္ လုပ္ကုိင္ခဲ့ပါေသးသည္။

သုိ႔ေသာ္လည္း ေမာင္ဘဟန္၏ ဖခင္ ေမာင္ေမာင္ေက်းမွာ ၁၈၇၀ ေက်ာ္က ကင္းဝန္မင္းႀကီးႏွင့္ ဘိလပ္ ပရန္သစ္ စေသာ အေနာက္ကြ်န္းက တုိင္းျပည္ႀကီးမ်ားသို႔ သြားေသာ ဒယ္လီဂိတ္ ကုိယ္စားလွယ္အဖြဲ႔ဝင္ျဖစ္ခဲ့ပါသည္။ ပညာေတာ္သင္ မသြားရခင္ သီေပါမင္း ပါေတာ္မူသြားသျဖင့္ သထုံဘက္တြင္ ပုန္ကန္ထႂကြစဥ္ အေရးနိမ့္၍ ယုိးဒယားျပည္သုိ႔ တိမ္းေရွာင္သြားခဲ့ရသည္။

စိန္ေပါလ္တြင္ ဘုန္းေတာ္ႀကီးမ်ားအုပ္၍ ႀကီးခဲ့ရေသာ ေမာင္ဘဟန္မွာ ခရစ္ယာန္ျဖစ္လာေသာ္လည္း ျမန္မာစိတ္မေပ်ာက္ပါ။ ညီျဖစ္သူ ဗုဒၶဘာသာဝင္ ေမာင္ဘေမာ္ႏွင့္လည္း အေနမစိမ္းဘဲ ခ်စ္ခ်စ္ၾကင္ၾကင္ရွိလွပါ၏။ စာေတာ္ျပန္ဌာနတြင္ အမႈထမ္းေနစဥ္ ျမန္မာပညာရွိတုိ႔ထံမွ စာေပယဥ္ေက်းမႈတုိ႔ကုိ နည္းယူဆည္းပူးခဲ့ရုံမက ဦးေဖေမာင္တင္၏ဘႀကီး စာေတာ္ျပန္ဝန္ေထာက္ ဦးထြန္းၿငိမ္း၏ အဂၤလိပ္-ျမန္မာအဘိဓာန္ ျပန္လည္တည္းျဖတ္ပုံႏွိပ္ရာတြင္ ကူညီခဲ့၍ အသက္၂၀ေက်ာ္ကပင္ အဘိဓာန္ပညာကုိ အေရလည္လာခဲ့သည္။

ဥေရာပတြင္လည္း ဂ်ာမန္၊ ျပင္သစ္ဘာသာတုိ႔ကုိ ကြ်မ္းက်င္ေအာင္ သင္ယူခဲ့ကာ အဂၤလိပ္စာဆုိ ဝီလ်မ္ဘလိတ္၏ အေရးအသားအေၾကာင္း က်မ္းျပဳၿပီး ပါရဂူဘြဲ႔ယူခဲ့သည္။ သမၼာက်မ္းစာကုိ အထူးလုိက္စားခဲ့သျဖင့္ အဂၤလိပ္ဘာသာကုိ အလြန္ပုိင္ႏုိင္လာခဲ့သည္။ သုိ႔တြက္ ရန္ကုန္တကၠသုိလ္ ဥပေဒမဟာဌာနမႉးဘဝမွ ပင္စင္ယူၿပီးေနာက္ ၁၅ ႏွစ္အခ်ိန္ယူၿပီး လြတ္လပ္ၿပီးေခတ္ ျမန္မာလူငယ္မ်ား ကမၻာႏွင့္ေပါင္းကူးရာတြင္ အရာေရာက္လွသည့္ ဤအဘိဓာန္ႀကီးကုိ ျပဳစုခဲ့ေလသည္။ ထုိအေတာအတြင္း ၁၉၅၈ က ဦးႏု၏ သုံးလခံ သန္႔ရွင္းဖဆပလအစုိးရတြင္ ေရွ႕ေနခ်ဳပ္တာဝန္ယူခဲ့ရေသးသည္မွအပ တရားဝန္ႀကီးခ်ဳပ္၊ သမၼတ စသည့္ အျခားဥပေဒပါရဂူႀကီးေတြေမွ်ာ္တတ္သည့္ ဖုတ္သြင္းရထားမ်ားကုိလည္း အာရုံမျပဳခဲ့။

(၂)

အဘိဓာန္သာမက ျမန္မာစာေပ ယဥ္ေက်းမႈဆုိင္ရာ စာတမ္းမ်ားေရးသားၿပီး ျမန္မာႏုိင္ငံသုေတသနအသင္းဂ်ာနယ္တြင္ ထည့္သြင္းခဲ့ေသာ္လည္း မစုစည္းႏုိင္ဘဲ တိမ္ျမဳပ္လုျဖစ္ေနသည္က ဝမ္းနည္းစရာပါေပ။

ရွင္ဥတၱမေက်ာ္ေတာလားႏွင့္ လက္ဝဲသုႏၵရ ရတုမ်ားကုိ အဂၤလိပ္လုိျပန္ဆုိျခင္း၊ စိႏၲေက်ာ္သူ ကဗ်ာမ်ား၊ ဦးပုည၏ ဝိဇယ ပဒုမ ျပဇာတ္မ်ား၊ ဝန္စာေရးဦးႀကီး၏ ခ်ဥ္ေပါင္ရြက္သည္ေမာင္မႈိင္း ဝတၳဳစသည္တုိ႔ကုိ ေဝဖန္စာမ်ား၊ ေရွးျမန္မာေက်းလက္ႏွင့္မိသားစု လူမႈဘဝ စသည့္ေၾကာင္းရပ္ျဖာျဖာႏွင့္ စပ္လ်ဥ္းေရးသားခဲ့သည္။

အထူးသျဖင့္ ပထမေခတ္သစ္ျမန္မာအမ်ိဳးသမီးစာေရးဆရာ မေအးခင္၏ ခ်စ္ရုိးအမွန္ ဝတၳဳ (၁၉၀၉) သုံးသပ္ခ်က္မွာ ၁၉၁၇ က ေရးသည္ျဖစ္၍ ျမန္မာကာလေပၚဝတၳဳကုိ အေစာပုိင္းေဝဖန္စာတပုဒ္အျဖစ္ေရာ မည္သူမွ မေတြ႔ဘူးေတာ့သေလာက္ရွိသည့္ မေအးခင္ဝတၳဳအေၾကာင္းေလ့လာရာတြင္ပါ အသုံးဝင္လွသည္။ သူကဲ့သုိ႔ ေခတ္ေပၚျမန္မာစာေပကုိ စိတ္ဝင္တစား ေဝဖန္ခ်က္ေရး သူ ဟူ၍ ၁၉၁၀ေက်ာ္က အုိင္စီအက္စ္ ေဂ်ေအစတီးဝပ္ (ေနာင္ လန္ဒန္တကၠသုိလ္ ပထမဆုံး ျမန္မာဘာသာပါေမာကၡႏွင့္ အိႏၵိယ၊ ျမန္မာ၊ သီဟုိဠ္ (အေရွ႕ေတာင္အာရွႏွင့္ ကြ်န္းစုမ်ား) ဌာနမႉး ေလာက္သာ ရွိပါသည္။

ေဒါက္တာဘဟန္သည္ သုေတသနတန္ဖုိးကုိသိသူျဖစ္ရုံမက ပညာႏွင့္ယွဥ္ေသာ မ်ိဳးခ်စ္စိတ္လည္း ရွိသည္။ ပါေမာကၡလုစ္၏ “ျမန္မာအစ ေက်ာက္ဆည္က” ဟု လူသိမ်ားသည့္ စာတမ္းကုိ တယူသန္ႏုိင္ငံေရးသမားႏွင့္ ပညာရွင္မ်ား ကန္႔ကြက္သည့္ၾကားက ကုိယ္စားဖတ္ေပးခဲ့သလုိ ျမန္မာတုိ႔အေပၚ တဖက္သတ္ႏွိမ့္ခ်ေရးသားသည့္ ရာဇဝင္ဆရာ ဟာေဗး (အုိင္စီအက္စ္)အား ၁၉၃၀ တဝုိက္တြင္ ရန္ကုန္တကၠသုိလ္က ဂုဏ္ထူးေဆာင္ စာေပပါရဂူဘြဲ႔ႏွင္းမည့္အၾကံကုိ ဘိလပ္ျပန္မင္းတုိင္ပင္အမတ္ ဦးစုိးညြန္႔ (ပထမဆုံး အေမရိကန္ဆုိင္ရာ ျမန္မာသံအမတ္) ႏွင့္အတူ ဦးေဆာင္ကန္႔ကြက္ခဲ့သျဖင့္ အၾကံပ်က္သြားခဲ့ဖူးသည္။

စာေတာ္ျပန္ရုံးတြင္ မ်က္ႏွာျဖဴအရာရွိတုိ႔၏ မတရားဖိႏွိပ္မႈကုိ မခံလုိသျဖင့္ ဥေရာပသြားကာ ပါရဂူဘြဲ႔ယူၿပီး ျပန္အလာတြင္ ဝတ္လုံလုိက္ကာ အသက္ေမြးခဲ့သည္။

အစုိးရလက္ေအာက္သုိ႔ ၁၉၆၂ မွ က်ေရာက္သည့္ သီးျခားလြတ္လပ္ေသာ ရန္ကုန္တကၠသုိလ္၏ ဥပေဒဌာနတြင္ မဟာဌာနမႉး ျဖစ္သည္အထိ အႏွစ္ ၂၀ေက်ာ္ ထမ္းရြက္ခဲ့သည္။ ဆရာစံသူပုန္အၿပီး စုစုေပါင္း လယ္သမား ၁၀၂ ေယာက္ကို “ႏိုင္ငံေတာ္သစၥာေဖာက္ဖ်က္ပုန္ကန္မႈ”ႏွင့္တရားစြဲေသာအခါတြင္လည္း တရားခံမ်ားဘက္က ဂဠဳန္ဦးေစာ၊ သာယာဝတီ ဦးပု စသည့္ တျခားႏုိင္ငံေရးသမားေရွ႕ေနမ်ားႏွင့္အတူ ေဒါက္တာဘေမာ္ႏွင့္ ေဒါက္တာဘဟန္တို႔ ညီအစ္ကိုလုိက္ပါ ေလွ်ာက္လဲ ေပးၾကသည္။

ဂ်ပန္ေခတ္က ညီျဖစ္သူ အထြဋ္အထိပ္ေရာက္စဥ္ကလည္း ဘာရာထူးမွ မယူဘဲ ကမၻာႏွင့္ျမန္မာ ယဥ္ေက်းမႈေပါင္းကူးစည္ပင္ေရး အတြက္ ဖြဲ႔ေသာ ျပင္သစ္အကယ္ဒမီပုံစံ ပညာတံခြန္အသင္း ဥကၠ႒သာ လုပ္ခဲ့ၿပီး စြယ္စုံက်မ္းႏွင့္ ျမန္မာအဘိဓာန္ စတင္ျပဳစုေရး အတြက္ လမ္းေဖာက္ေပးခဲ့ကာ ဂ်ပန္ေခတ္ အေတြ႔အႀကံဳကုိ The Planned State တြင္ မွတ္တမ္းတင္ခဲ့သည္။

သန္႔ရွင္း-တည္ျမဲ အကြဲတြင္ ၾကားက ဝင္ညွိေပးခဲ့ေသာ္လည္း တရားေရးဝန္ႀကီးေဒါက္တာဧေမာင္ အေျခခံဥပေဒကုိ လုိရာဆြဲသုံးၿပီး ဦးႏု၏ ယုိင္လုလုသန္႔ရွင္းအစုိးရျပဳတ္မက်ေအာင္ ဘတ္ဂ်က္ကုိ သမၼတအမိန္႔ႏွင့္ အတည္ျပဳခုိင္းေသာ ပညာရွင္မဆန္သည့္ အႀကံမ်ိဳး ေပးသကဲ့သုိ႔ အလုိေတာ္ရိနည္းမ်ိဳးႏွင့္ ပညာေစ်းမခ်ခဲ့ပါ။
(၃)

အိႏၵိယအင္ပါယာတြင္းက ေက်းေတာ္မ်ိဳး ကြ်န္ေတာ္မ်ိဳးျပည္နယ္တခုကေနၿပီး ဥေရာပက ပါရဂူဘြဲ႔ယူျပခဲ့သည့္ သူတုိ႔ညီအစ္ကုိ စံနမူေၾကာင့္ ေဒါက္တာထင္ေအာင္၊ ေဒါက္တာလွဘူး၊ ေဒါက္တာတန္ဘလွီ၊ ေဒါက္တာေမာင္သိန္း စသည့္ စစ္ႀကိဳေခတ္ျမန္မာ ပါရဂူမ်ား၊ ေဒါက္တာဘေမာ္ နန္းရင္းဝန္ဘဝက လႊတ္သည့္ ေဒါက္တာလွေဘ၊ ေဒါက္တာလွျမင့္၊ ေဒါက္တာေမာင္ေမာင္ခ စသည့္ စစ္တြင္း ဘိလပ္ပါရဂူမ်ား၊ စစ္ၿပီး ဖဆပလႏွင့္ မဆလ လက္ထက္ အေနာက္ႏွင့္ အေရွ႕အုပ္စုတြင္ ဒါဇင္ႏွင့္ခ်ီၿပီး ပါရဂူဘြဲ႔ယူသူမ်ား၊ အရးအခင္းေနာက္ပုိင္း အတုိက္အခံႏွင့္ အစုိးရတုိ႔က အသီးသီးအသကလႊတ္ေသာ ႏုိင္ငံစုံႏွင့္ ျပည္တြင္းျဖစ္ ရာႏွင့္ခ်ီေသာ ပါရဂူ မ်ား စသည္ျဖင့္ ျမန္မာပါရဂူေရစီးမွာ ၈၅ ႏွစ္ေက်ာ္ ရွည္ၾကာခဲ့ေလၿပီ။ ၁၉၅၀ ၌ ပထမဆုံးျမန္မာအမ်ိဳးသမီး ပါရဂူ အျဖစ္ ပထဝီဝင္ ပညာတြင္ ေဒၚသင္းၾကည္က အေမရိကန္မွဆြတ္ခူးသည္။ ေဒါက္တာဘဟန္ေခြ်းမ ျမန္မာ ခရစ္ယာန္ ကလ်ာဏယုဝတီ အသင္း ဒု ဥကၠ႒ေဟာင္း အမၼာဘရုပ္ညြန္႔ဟန္ ေခၚ ေဒၚေအးသန္႔သည္လည္း အေမရိကတြင္ လူမႈဳဝန္ထမ္းပါရဂူဘြဲ႔ ယူခဲ့သည္။

သူကြယ္လြန္ခ်ိန္က“ေဒါက္တာဘဟန္သည္ ျမင့္ျမတ္ေတာ္ေျဖာင့္ေသာ လမ္းစဥ္ကုိ က်င့္သုံးၿပီး မတုန္လႈပ္ေသာ သမာဓိဂုဏ္ႏွင့္ ျပည့္စုံသည္”ဟု သူ႔ေနရာ ဥပေဒမဟာဌာနမႉး တာဝန္ကုိ ဆက္ခံေသာ လႊတ္ေတာ္ခ်ဳပ္ တရားဝန္ႀကီးေဟာင္း ဦးေက်ာ္ျမင့္ (အာဇာနည္လုပ္ႀကံမႈ ခုံရုံး တရားသူႀကီး)က ခ်ီးက်ဴးခဲ့ပါသည္။

မွန္ပါသည္။ ေဒါက္တာႀကီးသည္ ကြယ္လြန္ခါနီးတြင္ သမီးေရးေျမးေရးမေျပလည္သည္အထိ ေတာ္လွန္ေရးေကာင္စီ ဥကၠ႒ႀကီး ၿငိဳျငင္ခံခဲ့ရေသာ္လည္း တခ်ိဳ႕တခ်ိဳ႕ေသာ ပါရဂူ လူတတ္တုိ႔ကဲ့သုိ႔ စစ္အစုိးရစိတ္ႀကိဳက္ တကၠသုိလ္မဟာဌာနမ်ား၏ စုစည္း ညီညြတ္မႈကုိ သီးျခားတကၠသုိလ္မ်ားအျဖစ္ခြဲျခားပစ္ေသာ၊ ပညာရပ္စာအုပ္သစ္မ်ားကုိ အလ်ဥ္မီ ဘာသာျပန္ႏုိင္သည့္ လူအင္အား မရွိဘဲ ျမန္မာဘာသာကုိ သင္ၾကားေရးမ႑ိဳင္ လုပ္ခုိင္းေသာ စသည့္ ပညာေရးရာဇဝတ္မႈမ်ားျဖင့္ မ်ိဳးဆက္သစ္မ်ားကုိ အညြန္႔က်ိဳး ေအာင္လုပ္ၿပီး ကြ်န္ေခတ္တြင္ လူရာဝင္ေအာင္ ႀကိဳးပမ္းအားထုတ္မႈမ်ိဳး ဘယ္ေခတ္တြင္မွ မလုပ္ခဲ့ဘဲ ပညာေရးႏွင့္ဘာသာေရးတုိ႔ တြင္သာ သက္ဆုံးတုိင္ ျမွဳပ္ႏွံသြားေသာ ပညာရွိသူေတာ္ေကာင္းတဦးျဖစ္ပါသည္။

ထုိ႔ထက္ ျမန္မာစာေပႏွင့္ လူမႈဓေလ့ကုိ ျမတ္ႏုိးလုိက္စားေသာ၊ ေပမီေဒါက္မီ အဘိဓာန္က်မ္းျပဳ ျမန္မာ့ေရးရာကြ်မ္းက်င္သူ ပါရဂူ စစ္စစ္ ဟု ဂုဏ္ပုဒ္ တပ္ေလာက္ေသာသူလည္း အဟုတ္ျဖစ္ပါ၏။

စာကုိး
ေမာင္ေဇယ်ာ။  ။ အဂၤလိပ္-ျမန္မာအဘိဓာန္က်မ္းျပဳ ဥပေဒပညာရွင္ (ေဒါက္တာဘဟန္)၊
ကမၻာသိျမန္မာမ်ားႏွင့္ ကမၻာသိျမန္မာ စာအုပ္မ်ား၊ ယူနတီစာေပ၊ ၂၀၀၇ ႏိုဝင္ဘာ၊ ရန္ကုန္။
(ၿပီးခဲ့သည့္ ဇန္န၀ါရီလ ၃၀ ရက္ေန႔က က်ေရာက္ေသာ ေဒါက္တာ ဘဟန္၏ ႏွစ္ ၁၂၀ ေျမာက္ ေမြးေန႔ အထိမ္းအမွတ္အျဖစ္ ဤေဆာင္းပါးကုိ ဂုဏ္ျပဳ ေဖာ္ျပပါသည္။)
ဧရာဝတီ.